هنر گچبری
یکی از مصالح اصلی معماری ایرانی گچ است که با توجه به قابلیتهای ویژه آن همواره مورد توجه هنرمندان ومعماران واقع شده است. بطوریکه جنبه تزئینی آن علاوه بر ایستایی مورد توجه قرار گرفته است و به صورت یکی از هنرهای تزئینی در آمده است؛ و در این راه سیر تحولی خویش را در بستر تکاملی ایران طی نموده و هنرمندان ایرانی در این زمینه توجه همگان را به خود جلب کردهاند. گچ مادهای است که به نسبت سنگ و آجر و چوب دارای انعطاف بیشتری بوده و کار با آن نیز آسان تر و تقریباً به هر گونه سطح ساختمانی به خوبی میچسبد و کار سریع تر بدست آمده و به راحتی میتوان آنرا تجدید کرد. قابلیت شکل پذیری گچ برای هنرمندان این فرصت را فراهم آورده تا به راحتی طرح ها و نقوش تزئینی دلخواه را به وجود بیاورند.
استفاده از گچ به شکل سنتی در اغلب ساختمان های قدیمی دیده می شود. بناهای به جای مانده از دوران اشکانیان هنوز هم موجود است که با تزئینات گچی و گچبری های زیبا زینت داده شده است.کاخ هشت بهشت، کاخ عالی قاپو و گچبری های مسجد جامع ارومیه از برجسته ترین نمونه های گچبری و گچکاری در دوران گذشته هستند
استفاده از گچکاری و گچبری در ساختمان های امروزی نیزجایگاه ویژه ای دارد. در دوران مختلف هنرمندان گچکار ایرانی به صور مختلف از گچ در زیباسازی و برجسته سازی بنا استفاده کرده اند. خاصیت شکل پذیر بودن گچ موجب شده تا در معماری داخلی ساختمان کاربرد فراوانی داشته باشد.
گچبری های ساختمان شامل این موارد می باشد: گچکاری و گچبری در سقف، گچبری برای نور مخفی، گچ بری دور لوستر، گچکاری و گچبری بالای شومینه، گچبری گلویی، گچ بری آرک اپن آشپزخانه ،گچ بری ورساج، گچ بری نما رومی و انواع گچ بری های سلیقه ای به سفارش مشتری.
گچبری توسط نیروی متخصص و گچبر ماهر انجام می شود. گچبر کسی است که می تواند با دستان هنرمند خویش، آثار هنری را با گچ خلق کند. گچبر قادر است بر روی سطوح با گچ، هر شکلی را ایجاد کند. مهارت در این حرفه بر کیفیت کار و زیبایی اثر هنر گچبری تاثیرگذار است
تاریخچه
سابقه استفاده از گچ و اینکه از چه زمانی به صورت یکی از عناصر مهم کاربردی معماری ایرانی درآمده کاملاً روشن نیست. قدیمی ترین آثار بدست آمده از گچ مربوط به دوران ایلامی است که از هفت تپه خوزستان بدست آمده است. در دوران هخامنشی نیز گچ مورد استفاده قرار می گرفته است. (برای پوشش ستون های چوبی) همچنین از کاخ شوش متعلق به دوران هخامنشی قطعه ای از گچ بری گل های لاله بدست آمده است. در دوران ساسانیان نیز علاوه بر جنبه کاربردی آن به صورت ملات یا پوشش دیوارها و گچبری کنده کاری و گچبری قالبی نیز متداول بوده است .
ویژگی نقوش گچبری در دوران ساسانی
- تقارن
- تکرار نقوش
- وجود قطعات مربع شکل که در درون آنها دایره ای به شکل رشته مروارید نقش شده است که در سطح گسترده ای این قطعات رواج داشته است.
- بکار گرفتن طرح های دو معنا مانند نشان دادن درخت زندگی.